Reiservaring Iran: een bezoek aan de heilige stad Qom

De Belgische reiziger Kevin neemt je in deze reiservaring mee naar zijn reis door Iran. In 2017 is Kevin met vijf vrienden naar Iran geweest. De keuze voor Iran was vooral omdat één van de zes personen een Iraanse belg is (hier geboren) die daar nog familie heeft. Ze reisden van Teheran via de zuidelijke route naar Shiraz en weer terug. Onderweg bezochten ze de heilige stad Qom.

Qom en Mashhad

Qom en Mashhad, de twee voornaamste religieuze steden in Iran, dat moesten we toch bezoeken. Ons oog viel vooral op Qom, het zat op onze route en het bleek er echt streng te zijn, dus de beslissing was gemaakt. Onze groep bestond uit zes personen, drie jongens waarvan één Iraanse Belg en drie meisjes. Na een bus- en taxirit werd snel duidelijk dat het er strenger aan toe ging gaan dan de rest van Iran. Een op het eerste zicht normale man spreekt Ali (fictieve naam), onze vriend, aan tot er vrij snel een kleine discussie volgt. Ali moet zijn Iraans paspoort laten zien en de man, waarvan we stilaan beseffen dat dit de Garde moet zijn waarover wordt gesproken. De man schrijft alles op en blijft vragen wat hij hier doet met ‘westerse toeristen’. Ali blijft vragen waarom hij de gegevens dient te geven. Later blijkt dat de garde dacht dat hij een gids was, en die hebben een vergunning nodig. De garde vond het vooral raar waarom een Iraniër optrok met een groepje westerlingen. De toon was gezet.

Bij binnenkomst van de moskee

Bij het binnenkomen van de stad zie je dadelijk de reusachtige moskeeën. Alles is echter ommuurd en er staat een poort met bewakers. Vrouwen zie je links binnen gaan in een soort van afgedekte tent en mannen gaan langs rechts door een gewone ingang. Ik ga even informeren waarop ik vingers krijg die wijzen naar mijn rugzak. Ik vermoed dat ik dus niet binnen mag met mijn spullen, maar we mogen dus wel binnen, een opluchting. Ali vraag het even aan een omstaander, we kunnen onze rugzakken gratis droppen in een soort van container die dienst doet als vestiaire. Hier krijgt Ali de uitleg dat we moeten wachten. De man gaat een gids halen want blijkbaar mogen we als niet-Iraniërs niet alleen in het tempelcomplex.

Jamkaran moskee

Onze gids, Abdul (fictief), is een Thaise student filosofie die hier komt bijleren voor enkele jaren. Hij heeft hier een Iraanse naam gekregen en geeft tours in zijn vrije tijd. Hij heeft op die tijd Farsi en Arabisch geleerd. Dat laatste om de koran te kunnen lezen in zijn geschreven taal en om de gebeden aan te horen. De drie meisjes wordt gevraagd om zich te bedekken met een “chador”. Ali vertelt ons dat in 816 Fatima in deze stad is gestorven, zij was de zus van de 8e Imam Reza. De moskee, genaamd Jamkaran Mosque, is aan haar opgedragen, vooral omdat ze zo barmhartig, gelovig en bescheiden was.

Qohm vanbinnen is echt wonderlijk, je zou er uren kunnen spenderen. Het vele goud dat je ziet, vooral de koepels, zijn geschenken van buitenlandse heersers. De islam zelf geloof niet in gouden koepels. We zien tal van mensen rondlopen, sommige met een witte tulband, andere met een zwarte. Abdul vertelt ons dat de mensen met een witte tulband ‘molla’ zijn. Een soort van priesters als je het zou willen vergelijken. Zij leren continue bij over de islam. De mensen met zwarte tulbanden zijn mensen die op één of andere manier verwant zijn met de profeet Mohammed, zij krijgen veel respect.

In gesprek met Abdul

Gezien de liefde voor kritische vragen in onze groep in combinatie met het uitstekende Engels van Abdul, zien we dit als de kans om enkele prangende vragen te stellen. De eerste vraag betreft afbeeldingen. Waarom zie je nooit een afbeelding van Mohammed, en belangrijker, waarom zie je er wel van de toenmalige en huidige geestelijke leider? Abdul vertelt ons dat je Mohamed eigenlijk niet mag afbeelden omdat het moet gaan om de leer van de islam, niet om een afbeelding. In dat opzicht vindt hij het dus eigenlijk niet helemaal te verzoenen met de islamleer dat je de afbeeldingen van de geestelijke leiders overal kan zien. Zelfs hier, boven de ingang van de grootste moskee. Je dient je niet te focussen op hun gezicht maar op de islam zelf. Hij bekijkt de foto’s als een vorm van afleiding.

Enkelen van onze groep zijn vooral geïnteresseerd in de uitleg van Abdul. De rest spitst zich meer toe op het nemen van foto’s en op deze manier verspreiden we een beetje over het plein. Dit gebeurt enkele keren en elke keer zie je een beetje paniek bij Abdul die snel rondkijkt en naar onze leden wenkt om de groep terug te vergezellen. Wanneer ik ernaar vraag zegt hij me dat hij als gids verantwoordelijk is voor onze groep. Dus als wij iets doen dat iemand zou beledigen, draait hij er voor op.

We horen plots gezang en zien een groep van een 20-tal mensen die een overleden persoon gewikkeld in een laken aan het dragen zijn over het plein. Abdul vertelt ons dat ze in de islam zeer snel na een overlijden, soms de dag zelf als het mogelijk is, naar deze plek of een andere “shrine” komen om de begrafenis te houden.

Een onverwachte knuffel

Vervolgens horen we weer gezang en zien we een vrij grote groep mannen, met vooraan hun leider, een grote gezette man met witte tulband, dichter komen. Abdul vertelt ons dat ze in het Arabisch zingen. Vermoedelijk zijn het Irakezen die in het westen van Iran wonen, dicht tegen de grens. Zoals voor zovelen is dit hun pelgrimstocht. Op dat moment maak ik mijn meest memorabele moment van de reis in Iran mee. De leider van de groep spreekt me aan in het Arabisch en vraagt waar ik vandaan kom. Ik spreek een woordje Arabisch en kan antwoorden, maar Abdul komt er snel bijstaan om te helpen. Nadat hij beseft dat ik uit het Westen komt, vraagt hij me of ik christen ben. Abdul antwoordt ‘Ja’ in mijn plaats, ook al is dit niet zo, maar dat maakt niet uit. Daarop vraagt de man of hij mij een knuffel mag geven. Hij vindt het zo fantastisch dat ik deze heilige stad kom bezoeken.

Ik krijg spontaan een lach en moet vooral denken aan de vele commentaren over de islam die ‘andere religies haat’. Abdul vertelt me dat ‘echte’ moslims respect hebben voor elke religie. Zij hebben ook bewondering voor deze religies, als voorbeeld geeft hij Jezus omdat ook hij wonderen heeft verricht. Dit doet ons als groep toch wel even stil staan. Wie had gedacht dat we dit zouden meemaken in de strengste stad van Iran.

De rol van de vrouw

We gaan verder, gaan nog even binnen in een gebedsruimte, schoenen altijd uitdoen. We volgen kort een lezing en volgen Abdul verder over de verschillende pleinen. Dichter bij de uitgang vragen we hem toch de vraag die het meest op onze tong ligt.. Hoe zit het nu met de rol van de vrouw in islam, die is toch duidelijk ondergewaardeerd?

Abdul gaat hier niet mee akkoord, hij zegt dat het vooral gaat om context. Hij herinnert ons eraan dat het tempelcomplex in de eerste plaats voor een vrouw is gebouwd. Verder vertelt hij dat de vrouw mooi is en de man is soms zwak. Om de man te ‘beschermen’ dient de vrouw haar vormen te verbergen. Deze zijn namelijk enkel voor de ogen van haar man. Hij zegt dat andere mannen veel respect voor vrouwen hebben. Zij zullen bijvoorbeeld nooit in de ogen van andere vrouwen kijken.

Verder dient de familie van de man bij het huwelijk te betalen aan de vrouw en de familie van de vrouw. Bij een scheiding of iets dergelijks zal de man dan ook moeten betalen aan de vrouw. Wanneer we nog vragen waarom er een aparte ingang is voor mannen en vrouwen, vertelt hij ons dat dit puur logistiek is. Om de drukte onder controle te houden. Onze groep gaat niet echt akkoord met zijn argumenten. De gedachte zweeft dat het in die logica de man is die iets aan zijn ‘zwakte’ zou moeten doen, niet de vrouw die er voor opdraait. We hebben Abdul al genoeg kritische vragen gesteld, dus we laten het hierbij.

Altijd goed: Belgische chocolade

Bij het afscheid beseffen we dat we geen prijs hebben afgesproken, iets wat we normaal altijd doen. Tot onze verbazing wil Abdul geen enkele vorm van betaling. Zijn betaling is het feit dat wij nadenken over wat we vandaag hebben gezien en gehoord over Qom en de islam in het algemeen.

Plots beseffen we dat we nog Belgische chocolade bij hebben, normaal om aan de familie van Ali te geven, en geven we deze aan Abdul. Hij kan niet verbergen dat hij dol is op chocolade en na even aandringen neemt hij het aan. Onze wegen scheiden en in een klein grillrestaurant bezinnen we even. Iedereen is dolblij dat we naar Qohm zijn gekomen. We beseffen maar al te goed dat het een heel stuk minder waard zou zijn geweest zonder gids, we zijn Abdul heel dankbaar. Qohm, een aanrader voor iedereen die Iran bezoekt.

Wij danken Kevin hartelijk voor het delen van zijn reisverhaal. De mooie foto’s zijn genomen door reisgenote en vriendin Lore de Kesel.

qohm