Zagreb, een stad met een turbulente geschiedenis

Wanneer je Zagreb bezoekt, bezoek je een stad met een verhaal. Uiteraard heeft iedere hoofdstad een bijzonder verhaal, maar de ontwikkelingen in Zagreb zijn nog vrij recent. Hoe de hoofdstad van Kroatië in al die jaren is gevormd lees je hier.

De grens tussen Oost en West

De stad Zagreb ligt op de historische en politieke grens tussen Oost en West. Haar unieke identiteit is ontstaan uit deze samenvoeging van continentale en mediterrane invloeden. Zagreb is het culturele, wetenschappelijke, economische en politieke centrum van de republiek Kroatië. De berg Medvednica in het noorden beschermt de stad tegen de koude noordenwind.

In Zagreb leeft bijna een kwart van de totale Kroatische bevolking, bijna één miljoen inwoners in totaal. De inwoners kwamen eeuwenlang vanuit verschillende delen van Europa. In de meer recente geschiedenis zijn de inwoners vanuit alle delen van het land gekomen. Hun bijdrage heeft de cultuur van de stad verrijkt.

Geschiedenis Zagreb

Uit archeologisch onderzoek blijkt dat menselijke bewoning rond het hedendaagse Zagreb teruggaat tot ver in de steentijd, tot ongeveer 35.000 v. Chr. Latere opgravingen bevestigen de komst van de Illyriërs, de oorspronkelijke bewoners van dit gedeelte van Europa.

Het historische centrum van het huidige Zagreb is in de middeleeuwen op twee heuvels gebouwd. Het wereldlijke Gradec, de hedendaagse bovenstad ‘uppertown’ en het kerkelijke Kaptol, ‘lowertown’. De eerste schriftelijke vermelding van de stad dateert uit 1094, toen de Hongaarse koning Ladislaus op weg naar de Adriatische Zee het bisdom op het Kaptol stichtte. De kathedraal van Zagreb in de neogotische stijl domineert nog steeds het stadsbeeld van Zagreb. Ook de stadsmuren uit de renaissance die het Kaptol omringen, zijn als een van de weinigen bewaard gebleven in dit deel van Europa.

Elke dag om 12 uur ‘s middags wordt er een kanon afgevuurd

In turbulente tijden, tijdens de invallen van Mongoolse stammen in Midden-Europa, vond een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van Gradec plaats. In het midden van de 13e eeuw verwoestten de Tataren Hongarije. Koning Béla IV, de koning van Hongarije, vluchtte naar Zagreb, waar de burgers hem een veilig onderkomen boden. Als dank verkondigde hij Gradec in 1242 tot vrije koninklijke stad. Tot op de dag van vandaag wordt als herinnering aan dat heuglijk feit elke dag om twaalf uur ’s middags een kanon afgevuurd vanaf de toren van Lotrscak.

In de middeleeuwen werden de burgers bij het invallen van de duisternis door middel van klokgelui opgeroepen terug te keren binnen de stadsmuren omdat de poorten afgesloten werden. De enige nog bewaarde poort uit de middeleeuwen is de Kamenita Vrata (Stenen poort) van Gradec. Deze werd door brand verwoest in de eerste helft van de 18e eeuw, maar het icoon van de Heilige Maria overleefde de brand op wonderbaarlijke wijze. Deze staat tegenwoordig nog steeds op het altaar. Lees hier meer over deze heilige Stenen Poort.

Het hart van de stad

Naarmate de tijd verstreek, verminderde het gevaar van aanvallen en kon de stad zich geleidelijk uitbreiden over de vlakte. Onderaan de twee afzonderlijke heuvel nederzettingen ontstond een plein waar alle handel zich concentreerde. Het plein Trg bana Josipa Jelacica is ook nu nog het hart van de stad en de centrale ontmoetingsplek voor de inwoners.

De steden op de twee heuvels floreerden. In de 17e en 18e eeuw werden er barokke kerken en paleizen gebouwd. De jezuïeten bouwden in ‘Uppertown’ de kerk van St. Catherine. Deze kerk is tegenwoordig een van de best bewaarde exemplaren van de barokke bouwkunst. Sinds de tweede helft van de 17e eeuw is Zagreb een universiteitsstad, een van de oudsten in Europa. In dezelfde periode zetelde de regering zich in Zagreb. De verschillen tussen de bisschoppelijke stad Kaptol en de vrije koninklijke stad Gradec verdwenen langzaam. In 1850 kwam daar de eenwording van de stad Zagreb, die toen 150.000 inwoners telde. De gunstige ligging in het dal bood goede mogelijkheden voor groei en de stad spreidde zich al snel uit naar de vallei van de rivier de Sava.

Een van de zes republieken van Joegoslavië

Historische gebeurtenissen in de 20e eeuw veranderen de kaart van de wereld en drukten een stempel op het leven van de burgers van Zagreb. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog verbrak Kroatië de banden met de Oostenrijk-Hongaarse Monarchie en maakte vanaf 1918 deel uit van het Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen. De nieuwe staat van de Zuid-Slavische volkeren. De moderne tijden veranderden in rap tempo alle facetten van het dagelijks leven tot aan de Tweede Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog werd Kroatië één van de zes republieken van Joegoslavië, met Zagreb als hoofdstad. Het Kroatische parlement riep in 1991 de onafhankelijkheid en soevereiniteit van de Kroatische republiek uit. Zagreb werd de hoofdstad van dit nieuwe onafhankelijke Europese land.