Een bezoek aan Zutphen betekent kennismaken met een sfeervolle historische stad, waar je naast de vele bezienswaardigheden ook kunt genieten van leuke winkeltjes en gezellige terrasjes aan de markt. Het voordeel van Zutphen is dat de belangrijkste bezienswaardigheden zich grotendeels in het historische centrum bevinden. Ik ben zelf geboren in Zutphen en geniet nog steeds van deze mooie stad.
Zutphen als Torenstad
Als je Zutphen binnenrijdt, zie je van ver de vele torens. Al in de middeleeuwen voerde Zutphen de titel Zutphania Turrita (Zutphen torenstad) en sinds 1242 gebruikt de stad een torenlogo op het stadszegel. Dit torenlogo wordt nog steeds gebruikt door gemeente Zutphen. Zutphen telt, als je goed kijkt, wel tientallen torens, maar de meest in het oog springende en bekende torens zijn de St. Walburgiskerk, Wijnhuistoren, Sint Janskerk, Broederenkerk en Watertoren. De torens (m.u.v. de Watertoren) zijn ontstaan in de middeleeuwen, toen Zutphen in de 12e eeuw stadsrechten kreeg en zich ook verder ging ontwikkelen.
Zutphen als Hanzestad
Daarnaast is Zutphen ook een van de Hanzesteden. Als je de oude binnenstad inloopt, zie je direct de oude details die laten zien dat Zutphen vroeger een belangrijke handelsstad was. Er wordt zelfs gezegd dat het een van de oudste steden van Nederland is, omdat er al meer dan 1700 jaar mensen wonen. Dit jaar viert Zutphen uitgebreid ‘De Hanze’, samen met acht andere Hanzesteden: Deventer, Doesburg, Elburg, Harderwijk, Hasselt, Hattem, Kampen en Zwolle. Het is een ode aan de Hanzetijd – dé gouden eeuw van Zutphen, een samenwerking die de basis legde voor de handel.
Deze handel bracht rijkdom, waardoor de steden zich konden ontwikkelen tot machtige steden. Een groot deel van die welvaart is nog steeds in Zutphen te zien: statige koopmanshuizen, torens en de vestingwerken. Zutphen kreeg al stadsrechten voordat nabijgelegen steden zoals Arnhem en Doetinchem dat kregen. In de 13e eeuw werd de stad omringd met een muur. De stadsmuren zijn grotendeels verdwenen, maar het stratenpatroon laat duidelijk zien hoe Zutphen tegen het einde van de middeleeuwen eruit gezien moet hebben. Een Zutphense bouwkundige werkt sinds 2019 aan een waarheidsgetrouwe maquette van de stad in 1485.
Verkenning van de historische binnenstad
Een bezoek aan Zutphen betekent kennismaken met een sfeervolle historische stad, waar je naast de vele bezienswaardigheden ook kunt genieten van leuke winkeltjes en gezellige terrasjes. Bijvoorbeeld aan de levendige Groenmarkt. Het voordeel van Zutphen is dat de belangrijkste bezienswaardigheden zich grotendeels verzameld hebben binnen een redelijk compact historisch centrum. Hiermee is Zutphen een prima stedentrip-bestemming voor toeristen die wel wat willen zien en doen, maar niet kilometers willen wandelen.
De beste manier om Zutphen te ontdekken is wandelend. Er zijn verschillende wandelmogelijkheden. Een aanrader is om een stadswandeling te maken. Je kunt parkeren bij het politiebureau in Zutphen, daar is een TOP punt. Ook is er een camperplaats, mooi gelegen aan de Vispoortgracht.
Er zijn verschillende stadswandelingen te maken in Zutphen;
- Met een gids van St. Gilde Zutphen door de historische stad.
- Een zogenoemde stadsrandwandeling.
- Individuele wandelingen, te koop bij het VVV kantoor. De wandeling ‘Zutphen torenstad’ leidt je langs alle torens.
Als echte Zutphenees maak ik zelf een rondje door de stad langs de highlights. Ik begin bij het TOP. Vandaar heb je al een mooi uitzicht op het gerechtsgebouw, de Drogenapstoren en de Walburgkerk.
Genieten aan de IJssel en de havens
Zutphen heeft in totaal vijf havens.
- Het beheer van Jachthaven Gelre (Vispoorthaven) ligt bij Watersportvereniging Gelre. Passanten kunnen zich melden bij de havenmeester.
- Jachthaven Noorderhaven is een nieuwe royaal opgezette jachthaven met boxen voor vaste ligplaatshouders en passanten. De haven is zodanig ingericht dat er ruimte is voor schepen van diverse afmetingen.
- Watersportvereniging De Mars beheert jachthaven De Mars, hier kun je makkelijk met je eigen bootje de IJssel op.
- De Industriehaven biedt mogelijkheid voor op- en overslag. Voor de vrachtscheepvaart zijn er ook ligplaatsen aan de IJsselkade.
- De houthaven is een historische haven en is het hele jaar geopend en dagelijks te bezoeken vanaf 10.00 uur. Deze haven is niet bedoeld als aanleghaven voor recreatievaartuigen, tenzij je een historisch schip hebt.
De in de volksmond genoemde Vispoorthaven ligt prachtig in een kom, pal tegen het oude centrum van Zutphen aan. Je kunt bij laag water onderlangs lopen en zo kom je langs de resten van de vestingwerken ‘Bult van Ketjen’. Genoemd naar de houthandelaar Ketjen die hier in de vorige eeuw een luxe villa bewoonde. Vanaf de Bult van Ketjen heb je mooi uitzicht over de IJssel.
Een groot deel van de IJsselkade heeft in 2017-2018 een nieuwe, groene inrichting gekregen. In 2022 is het deel van de kade, vanaf het waterwerk tot aan de oude IJsselbrug, opnieuw ingericht. Je kunt er nu heerlijk wandelen en langs het water zijn trappen waarop je kunt uitrusten en uitkijken over de rivier. Voor kinderen is er een heerlijke speelplek bij het waterwerk. Bij warm weer kun je hier heerlijk onder de bomen zitten in de schaduw.
Bijzondere plekken en bezienswaardigheden
Bult van Ketjen en Bourgonjetoren
De Bourgonjetoren tegenover de Bult van Ketjen werd gebouwd om zich te verdedigen tegen de Bourgondiërs en daarom heeft deze de naam Bourgonjetoren gekregen. In onze streken werden in de 15e eeuw voor het eerst kanonnen gebruikt bij oorlogsvoering. Om de vijand af te schrikken en de haven te verdedigen, werd de toren gebouwd en met kanonnen uitgerust. De aansluitende stadsmuur, die nu nog zichtbaar is naast de toren, is ongeveer 200 jaar ouder.
Nu zie je een grasveld rond de buitenkant van de toren, maar dat was vroeger niet zo. In de tijd dat de toren werd gebouwd lag daar een brede, met water gevulde gracht. De oude Wilhelminafontein staat al bijna een kwart eeuw ietwat weggemoffeld op een lapje onbeduidend groen, in een hoekje nabij de Bourgonjetoren. De Wilhelminafontein stond vroeger op de Houtmarkt, maar vanwege de herinrichting van de markt is deze nooit teruggekeerd. De Wilhelminafontein is in 1899 opgericht ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898.
Drogenapstoren
Tegenover de Vispoorthaven ligt aan de Martinetsingel een deel van de stadsmuur. Dit deel loopt van het ’s Gravenhof tot aan de Drogenapstoren. Daarvoor vind je de mooie tuinen met oude fruitbomen op de voormalige stadsbleek. Hier werd de was gedaan en te drogen gelegd.
Tegenover deze stadsmuur vind je het Paleis van Justitie. Het gebouw dateert uit 1889 en is gebouwd op de vestingwerken.
Bij het Gerechtsgebouw kun je de straat oversteken naar de Drogenapstoren. Deze is vernoemd naar de stadsmuzikant Teunis Drogenap, die de toren van de oude stadspoort in de 16e eeuw bewoonde. Je kunt onder de Drogenapstoren door lopen. Je komt dan uit op de kruising Pelikaanstraat en Zaadmarkt.
De Pelikaan
Naast de Drogenapsteeg in het 17e eeuwse pand ‘Ruiter Kortegaerd’ bevindt zich Wijnhandel Schaapveld. Iets verder In de Pelikaanstraat vind je ‘De Pelikaan’, hofleverancier van koffie en thee. Tijd om hier even een pauze te nemen. Ze hebben hier diverse heerlijke koffiesoorten en thee. Een aanrader hierbij zijn de scones.
Berkelruïne
Bij de Pelikaan kun je rechtsaf de Bornhovestraat in, richting Berkelruïne. De Berkelpoort, nu de Berkelruïne, is een waterpoort en onderdeel van de Zutphense stadsmuur over de kleine rivier de Berkel. De poort werd in de 14e eeuw gebouwd om de twee nederzettingen aan beide zijden van de Berkel met elkaar te verbinden. Vanaf de Berkelruïne vertrekken de fluisterboten waarmee je een rondvaart kunt maken over de Berkel. Sinds kort kun je tijdens de zomermaanden de ruïne beklimmen.
Zutphense Hofjes
Tegenover de opstapplaats van de fluisterboot vind je de ingang van een van de Zutphense hofjes, het Agnietenhof. Zutphen kent een aantal hofjes: Agnietenhof, Luthershofje, Oude Bornhof, Ruitershofje en het Sareptahofje.
Bij het VVV kantoor kun je ook een stadswandeling kopen die langs alle hofjes gaat. De hofjes die je tijdens de wandeling bezoekt, zijn veelal een weldaad van rust.
Broederenkerk
Mijn volgende stop is de Broederenkerk. Eens liepen de Dominicaner monniken door de Broederenkerk in Zutphen, nu is de mooie kloosterkerk in gebruik als bibliotheek. Bovenop de Broederenkerk zie je het Poortersklokje. Het luiden van de poortersklok is een eeuwenoude Zutphense traditie. Tussen 1191 en 1196 kreeg Zutphen stadsrechten toegewezen door graaf Otto van Gelre. In de 14e eeuw werd Zutphen helemaal ommuurd en kreeg het haar stadspoorten. In 1611 werd besloten om een half uur voor het sluiten van de poort de klok te luiden. Dit is het begin van een traditie geworden die vandaag de dag nog steeds plaatsvindt, maar nu van 21.50 uur tot 22.00 uur.
Barlheze
Vanaf de Broederenkerk kun je naar de Barlheze. Het stadsdeel ontstond in de 12e eeuw als handelswijk aan de IJssel. In deze straat vind je nog veel pakhuizen. Vanuit de Barlheze kom je in de Marspoortstraat en kun je linksaf de markt op.
Wijnhuistoren
Als je vanaf de IJsselkade weer terugloopt naar de Marspoortstraat, loop je naar de gezellige markt in Zutphen met veel terrasjes en horecagelegenheden. Op zaterdag en donderdag is er een gezellige warenmarkt. De markt bestaat uit drie delen. Rond 1325 werden er een reeks marktpleinen aangelegd: de Zaadmarkt, Houtmarkt en Groenmarkt (in de middeleeuwen Saltmarkt, Breestraat en Rogge- of Korenmarkt).
Vrijwel direct werden bakstenen koopmanshuizen aan de marktstraten gebouwd. Uit bouwhistorisch onderzoek blijkt dat er nog tientallen huizen aan de markten staan die gebouwd zijn tussen 1320 en 1360. De historische eigendomsgegevens wijzen op aanzienlijke koopmansgeslachten die actief waren in de handel (Hanze) en in het stadsbestuur. De markten werden het middelpunt van handel en verkeer.
Op het knooppunt van de markten en de Hofstraten stond herberg ‘Vreden’, dat later ‘het Wijnhuis’ werd genoemd. Na de grote malaise van de Tachtigjarige Oorlog herstelde de stad zich weer in zowel economisch als demografisch opzicht. Als symbool van de wederopbouw en hernieuwde trots van de stad bouwde men in 1618 tegen het Wijnhuis een nieuwe toren: de Wijnhuistoren. Nu is hier een goed Italiaans restaurant in gevestigd.
‘s-Gravenhof met St. Walburgiskerk en Librije
Na de Wijnhuistoren kun je rechtsaf naar het ‘s-Gravenhof. Het ‘s-Gravenhof is het oudste plein van de stad. Hier vind je de St. Walburgiskerk met de Librije. De Walburgiskerk is de oudste kerk van Zutphen en heeft daarmee ook de oudste toren van de stad! De toren is in zijn lange bestaan meerdere malen door de bliksem in de brand gevlogen. Na elke brand bouwde men de toren steeds weer iets hoger op. Daarom zijn alle lagen uit een andere tijd. Je kunt ‘m zelfs beklimmen en dan heb je echt een gaaf uitzicht over de stad.
Maar echt bijzonder is de deur in de kerk die toegang geeft tot de Librije. Deze bibliotheek in Zutphen is een van de drie kettingbibliotheken in de wereld. De boeken liggen letterlijk aan de ketting en dat was in die tijd heel gewoon. Want uitlenen deden ze niet en je wilde ook niet dat iemand met zo’n dik boekwerk onder de arm weer naar buiten liep. Momenteel wordt de World Press Photo tentoonstelling daar jaarlijks gehouden.
Gemeentehuis/trouwlocatie
En dan heb je nog het oude stadhuis, een typisch middeleeuws gebouw. Van binnen ziet het er ook supermooi uit, met al die gewelfde plafonds.
Musea Zutphen
Tegenover de Walburgiskerk vind je hotel ’s Gravenhof, de Zutphense musea en de prachtige schelpenkoepel. De Zutphense schelpenkoepel (of schelpengrot) werd gebouwd in 1697 voor de eigenaar van de ‘Hof van Heeckeren’. De baron wilde zijn tuin moderniseren volgens de nieuwste mode. Het gebied kreeg, behalve planten en struiken, ook water- en rotspartijen.
De koepel werd gebouwd en ingelegd met schelpen, koralen, mineralen en gesteente. Hollandse zeelui brachten die mee van hun reizen voor de VOC en WIC. Omdat ze toen zeldzaam waren, konden alleen rijke adel en gegoede burgers zich de prachtig gekleurde schelpen en koralen permitteren. In 2001 werd de schelpenkoepel voor het laatst gerenoveerd. Zo’n 10.500 schelpen werden er toen in verwerkt.
Sinds 2016 wordt de schelpenkoepel gebruikt als ingang van de Musea Zutphen. Bij de Musea Zutphen vind je twee musea onder één dak. Museum Henriette Polak is hét museum voor modern-klassieke schilder- en beeldhouwkunst in Nederland. Het Stedelijk Museum Zutphen is een cultuurhistorisch museum dat de geschiedenis van Zutphen en de Graafschap (de huidige Achterhoek) verzamelt en op originele wijze in beeld brengt.
Verder vind je op het ‘s-Gravenhof het prachtige Stedelijk Gymnasium met conciërgewoning, gebouwd in 1881 in neorenaissance. Het pand lag aan de rand van de middeleeuwse stad, grenzend aan de restanten van de oude stadsmuur.
De charme van Zutphen
Maar Zutphen heeft niet alleen die bekende highlights. Er zijn ook nog andere mooie dingen te zien, zoals oude stadspoorten en gezellige straatjes. Je kunt lekker ronddwalen en op de pleintjes chillen of een drankje doen in een leuk café.
Wat Zutphen zo bijzonder maakt, is de historische sfeer die de stad uitademt. Het is niet zo druk en toeristisch als in sommige andere steden. Juist daardoor heeft het zijn unieke charme. Bovendien ligt Zutphen pal aan de IJssel en aan de rand van zowel de Veluwe als de Achterhoek, waardoor het een ideale uitvalsbasis is voor prachtige fiets- en wandeltochten.
GRATIS VERZENDING
De 100 leukste dagjes weg voor pensionado’s
Het onbetwiste nummer 1 pensioen boek van Nederland. Een prachtig cadeau, ook voor jezelf.
GRATIS VERZENDING
De 100 mooiste
e-bike routes van Nederland
Het meest complete e-bike fietsboek van Nederland. Maar liefst 100 routes in alle provincies.
De 100 leukste dagjes weg voor pensionado’s
Het onbetwiste nummer 1 pensioen boek van Nederland. Een prachtig cadeau, ook voor jezelf.
De 100 mooiste e-bike routes van Nederland
Het meest complete e-bike fietsboek van Nederland. Maar liefst 100 routes in alle provincies.
Dit artikel is geschreven door:
Geschreven door gastschrijver Petra Schwab.
Petra is getrouwd, moeder van 3 volwassen kinderen en trotse oma van een kleindochter. Samen met haar man en hond Ayra trekt ze er graag met de camper op uit. Ze hebben een grote passie voor Amerikaanse campers. Ze houdt van wandelen, fietsen en steden bezoeken. Mooie plekjes deelt Petra ook graag op haar Instagram account.
