Langs de Berkel heb ik de laatste jaren veel gewandeld en zo heb ik dan ook 12 rondwandelingen samengesteld en daar een eigen weblog over geschreven. Wandelroutes langs rivier de Berkel in de Achterhoek tussen Oldenkotte aan de Duitse grens en Zutphen waar de Berkel in de IJssel uitstroomt. In dit artikel geef ik een samenvatting van deze 12 rondwandelingen en de dorpen, steden, landgoederen en natuurgebieden langs de route. Ik neem jullie mee in al het natuurschoon en de bezienswaardigheden langs de Berkel.
Rivier de Berkel
De Berkel is een 2000 jaar oude, prachtige rivier van in totaal 112,5 kilometer en ontspringt in het Duitse Billerbeck. Bij Oldenkott(e) (de grens Duitsland-Nederland, net voor het dorpje Rekken) stroomt de rivier Nederland binnen. Hier kronkelt de rivier 47,5 kilometer door de groene Achterhoek en mondt uiteindelijk uit in de IJssel bij Zutphen.
Vanaf de middeleeuwen werkte de mens al aan de Berkel. Eerst om hem bevaarbaar te maken en te houden en vanaf de jaren ’30 om overstromingen te verminderen. Hierdoor was de Berkel in de loop der jaren veranderd in een rechte eentonige, gekanaliseerde rivier. Vanaf 2005 wordt de Berkel op verschillende plekken anders ingericht door watermanagement en natuurontwikkeling en heeft natuur en rivier weer meer ruimte en vorm gekregen.
De Berkel biedt veel recreatieplezier. Naast wandelen langs de Berkel, kun je er ook in zwemmen, vissen, kanoën, suppen en varen. Maar ook schaatsen op de Berkel, picknicken, luieren en zonnen langs de Berkel en voor fietsliefhebbers zijn er vele fietsroutes omheen te vinden.
De bron van de Berkel
De bron van de Berkel ontspringt in de stad Billerbeck in Duitsland (NRW) aan de voet van de Baumberge op 125 m +NAP. Het is een brongebied met minimaal drie bronnen aan de buitenrand van de stad. Geheel gelegen in het door de Vereniging Berkelspaziergang aangelegde landschapspark met een wandelroute van ongeveer 4 km langs de Berkel. Onderweg passeer je speelse en kunstzinnige elementen, informatiepanelen, de originele doorwaadbare plaats en een klein watervalletje bij de voormalige watermolen. De Berkel is hier slechts een klein stroompje.
Het Quellengebied omvat de vijver van het vroegere openluchtzwembad met het beeld van Die Badende. Plus iets verderop de als ‘Berkelquelle’ aangeduide (enigszins dichtgegroeide) bronvijver en de aan een loopvlonder gelegen natte begroeide plek in het bosgebied. Het echte begin van de Berkel ligt zo’n 2 kilometer verderop op het platteland, maar dit is niet meer als een dichtgegroeide greppel aan een akkerrand.
De Berkel in Nederland
In Nederland stroomt de Berkel achtereenvolgens door de dorpen en steden Rekken, Eibergen, Haarlo, Borculo, Lochem, Almen, Warnsveld en Zutphen. In dit gebied is er weidse natuur van landerijen, bosgebieden, kastelen, landgoederen, (water)molens, bruggetjes, sluisjes en veel meer. Ook zijn er veel authentieke zaken nog bewaard gebleven of hersteld. Her en der langs de Berkel zijn ronddraaiende informatiepanelen en afstandsmarkeringsborden te vinden.
Die Badende
Die Badende is het boegbeeld van de Berkel. Een vrouw in rood badpak die klaarstaat om in de Berkel te duiken, ontworpen door een Duitse kunstenaar. Zowel in Duitsland als Nederland zijn grote beelden van Die Badende langs de Berkel bij de dorpen/steden te zien. Dit zijn kunststof kopieën van het origineel dat in Billerbeck staat. Middels dit boegbeeld worden de verschillende plaatsen aan de Berkel ook weer met elkaar verbonden. Op diverse locaties zijn kleine beeldjes van Die Badende als souvenir te koop.
Oldenkotte
Aan de Duits-Nederlandse grens bij Café-Restaurant Rotering (Oldenkotseweg 11 te Rekken – Oldenkotte) beginnen we de Berkelwandeling om stroomafwaarts richting Zutphen te wandelen. Dit café ligt pal aan de grens in de buurtschap Oldenkotte, gemeente Berkelland. Het Duitse deel, met de Duitse naam Oldenkott, hoort bij de gemeente Vreden. Oldenkotte bestaat uit niet veel meer dan een straat met enkele huizen en boerderijen en een klein, erg leuk grenswinkeltje met een enorme keuze aan koffie. Aan beide zijden is horeca.
Tot 1990 werden beide zijden verdeeld door een grenskantoor met een slagboom halverwege de straat. Het oude grenskantoor, met een grenssteen en slagboom, is nog aanwezig. In de straatstenen is de grensmarkering verwerkt.
Wandelen naar de Berkel
Vanaf de grens en café Rotering loop je de Achterhoek in. Na enkele honderden meters ga je linksaf. Aan de linkerzijde vind je (kampeer)boerderij Ten Brinke voor o.a. fiets- en kanoverhuur en diverse activiteiten. Kort hierna ga je nogmaals linksaf om over een fiets-/voetpad richting de Berkel te wandelen. Als je door het houten hekje het gra(a)sland in loopt, zie je aan de overkant van de Berkel (naar links gekeken richting boerderij Ten Brinke) op het land nog de oude stenen grenspalen staan. Het kan zijn dat deze in de zomer door begroeiing verstopt is. Verderop, bij wandelknooppunt K47, kom je aan bij een trekpontje over de Berkel.
Rekken
Rekken bestaat feitelijk uit twee kernen, opgesplitst door de Berkel. De ene kant van het dorp bestaat voornamelijk uit woonhuizen, de protestantse Antoniuskerk, een kleine begraafplaats en een dorpsschool. Horeca of supermarkt is er niet. Maar wel een mooi authentiek dorpsgezicht. De andere kant is buurtschap ’t Kip met café Kerkemeijer met authentiek winkeltje. Er tegenover staat de Piepermolen te pronken met een prachtige dahliatuin. In de zomer een kleurrijk geheel.
Eibergen
Voordat je het dorp Eibergen betreedt, kom je eerst door de buurtschap Mallem. Hier is nog een oude watermolen te bezichtigen, de Mallums(ch)e molen. Naast de molen ligt een schutsluis van de voormalige Berkelscheepvaart. Dit geeft een prachtig authentiek beeld, een pareltje van een plek. De watermolen met de naastgelegen schuur, de schutsluis en het tegenovergelegen restaurant Het Muldershuis zijn aangewezen als rijksmonumenten. De historische watermolen is iedere zaterdagmiddag open en op afspraak worden er rondleidingen gegeven. Bij de molen en op het terras van het Muldershuis is het heerlijk toeven.
Bij het dorp Eibergen zijn begin 2004 drie dammen in twee oude meanders doorgebroken en zijn er vier replica’s van historische bruggen geplaatst. Tussen de Berkel en het dorp vind je wandelpark De Maat met onder andere een actief openluchttheater, Berkelpaviljoen en de havenplaats van Berkelzomp De Snippe, waarmee vaartochten zijn te maken. Ook de oude Berkelhaven van Eibergen is hier herbouwd. In het dorp vind je een toeristisch informatiepunt, diverse winkels, horeca en historisch museum De Scheper.
Borculo
Mijn eerste artikel voor REiSREPORT schreef ik drie jaar geleden over Borculo. Bij Borculo stroomt de Berkel langs recreatieplas Hambroek, natuurgebied Erve Giegink en door de oude binnenstad van Borculo als een soort gracht met diverse (ophaal)bruggetjes. In Borculo is het Kristalmuseum en Brandweermuseum aan te bevelen en vind je net als in de buurtschap Mallem bij Eibergen een oude schutsluis en watermolen.
Lochem
Na Zwiep, een buurtschap van Lochem aan de voet van de Lochemse berg, stroomt de Berkel langs en door de landstad Lochem. Hierover schreef ik deels in mijn artikel De Witte Wieven. Alvorens de Berkel de stad bereikt, stroomt deze langs kasteel De Cloese, waar in het verleden een politieacademie was gevestigd. Het kasteel is nog een pareltje aan de Berkel.
Door Lochem stroomt de Berkel tussen woonwijken en kleine industrieterreinen door, waarna deze verder het weidse landschap instroomt. Hij gaat tussen akkerlanden door richting Almen met onderweg het volgende pareltje: het Staringkoepeltje. Dit is een voormalig theekoepeltje en kent een rijke geschiedenis. Je kunt het bereiken met een trekpontje over de Berkel. Het Staringkoepeltje ligt nabij Landgoed Velhorst.
Lochem heeft een gezellig centrum met diverse winkels en horeca. De Berkelzomp de Ente biedt in de zomermaanden speciale moonlight vaartochten aan bij het invallen van de avondschemer. De schippers vertellen bijzondere verhalen. Een prachtige belevenis.
Almen
In Almen is museum STAAL (STAring in ALmen) absoluut een bezoek waard. Er zijn jaarlijks wisselende thematentoonstellingen. Rondom Lochem en Almen is de geschiedenis van de familie en dichter J.C.W. Staring overal aanwezig.
Almen is een dorp met een authentiek dorpspleintje, een prachtige theetuin bij Hotel De Hoofdige Boer en langs Almen vind je het meest meanderende deel van de Berkel. De Berkel is hier in 2015 volledig natuurlijk heringericht als ecologische verbindingszone.
Zutphen
De stad Zutphen met de Berkelruïne is uiteraard de grote trekpleister aan het einde van rivier de Berkel. Zutphen is een prachtige oude Hanzestad en heeft enorm veel bezienswaardigheden en activiteiten te bieden. Collega-gastschrijver Petra schreef een uitgebreid artikel over Zutphen. In Zutphen stroomt de Berkel door de stad via twee Berkeltakken op twee plekken uit in de IJssel; één aan de IJsselkade bij de binnenstad via het Kattenhavenstuw, de andere bij Gemaal Helbergen achter woonwijk Helbergen.
Tot slot
- Bekijk de prachtige luchtvideo van de Berkel met de mooiste beelden van de rivier.
- Alle 12 rondwandelingen met uitgebreide beschrijvingen en foto’s, achtergrondinformatie en meer zijn te vinden op mijn blog. De wandelroutes hebben een gemiddelde lengte tussen de 9 en 16 km per rondwandeling en alle 12 routes gezamenlijk zijn goed voor 142 km wandelplezier langs en rondom de Berkel.
- Afhankelijk van het seizoen, begroeiing, weersomstandigheden of werkzaamheden kan het op sommige momenten lastig zijn om over de schouwpaden langs de Berkel te wandelen. Met name in nat en drassig seizoen of in het zomerseizoen door volle begroeiing en het maaibeleid van het waterschap kunnen de paden onbegaanbaar zijn.
GRATIS VERZENDING
De 100 leukste dagjes weg voor pensionado’s
Het onbetwiste nummer 1 pensioen boek van Nederland. Een prachtig cadeau, ook voor jezelf.
GRATIS VERZENDING
De 100 mooiste
e-bike routes van Nederland
Het meest complete e-bike fietsboek van Nederland. Maar liefst 100 routes in alle provincies.
De 100 leukste dagjes weg voor pensionado’s
Het onbetwiste nummer 1 pensioen boek van Nederland. Een prachtig cadeau, ook voor jezelf.
De 100 mooiste e-bike routes van Nederland
Het meest complete e-bike fietsboek van Nederland. Maar liefst 100 routes in alle provincies.
Dit artikel is geschreven door:
Geschreven door gastschrijver Dianne Ebrecht (1973).
Geboren en getogen Sallandse en moeder van twee zonen. Inmiddels al 25 jaar gelukkig in de Achterhoek. Dianne houdt van wandelen, waarbij haar fotocamera vaak mee op pad gaat. Haar wandeltips bundelt ze ook op haar eigen website.
