Dit is een artikel uit de REiSREPORT serie ‘Mijn onvergetelijke reis’. Reiscollega Caspar van CultureRoad je mee naar zijn onvergetelijke reis, door… Noord-Korea.
De keer dat ik oogcontact had met Kim Jong-Un
Het was 9 september 2018: de Nationale Dag van Noord-Korea. In Pyongyang hing iets in de lucht en niet alleen omdat het een feestdag was. Die was zoals elke vrije dag voor de Noord-Koreanen: op verschillende plekken in de stad waren er openbare picknicks met veel drank en muziek en ‘s avonds zou er groot vuurwerk zijn op het Kim Il-Sung Plein.
Het bijzondere aan déze feestdag was dat de Mass Games voor het eerst in 5 jaar weer in première gingen.
Wat zijn de Mass Games?
De Mass Games (officieel Grand Mass Gymnastic and Artistic Performance Arirang) is de grootste nog bestaande live gymnastiek show op aarde. Tussen 2002 en 2013 werd deze show jaarlijks in september gehouden. Sinds 2018 is deze show weer jaarlijks opgevoerd.
Aan de show doen meer dan 100.000 acrobaten, zangers, dansers en andere artiesten mee. De Mass Games was ooit een wereldwijd fenomeen, maar met het verdwijnen van communistische landen werden ook dit soort Massa-optredens steeds zeldzamer.
De première
Een première wordt in Noord-Korea meestal even groot aangepakt als bij ons in de westerse wereld. Ook in Pyongyang heb je tijdens zo’n avond een ‘rode loper’ met allerlei belangrijke figuren en hoogwaardigheidsbekleders.
Hun aanwezigheid was ook die week te merken: de hoofdstad stond op z’n kop. Waar normaal het straatbeeld vrij rustig is, reden toeristenbussen (elk met 2 gidsen en een chauffeur) nu af en aan. Er heerste dus een vreemde ‘vibe’ in de stad. Wat het nog extra vreemd maakte was dat grotere en luxere hotels afgesloten waren voor ‘normale’ toeristen. Voor een reisleider die al vaker in Noord-Korea was geweest was deze tour dan ook anders dan normaal.
Een samenkomst van louche figuren en leiders
De Nationale Dag van Noord-Korea is een echte feestdag in de beste communistische traditie. Het hoogtepunt op zo’n dag is een grote legerparade langs een podium op een enorm plein met daarop afbeeldingen van de grote leider en de leden van het politbureau. Meestal wordt het VIP-publiek aangevuld met legerleiding en buitenlandse gasten van bevriende staten en politieke partijen. Ook dit jaar was het een gezellige samenkomst van louche figuren en leiders van voornamelijk Aziatische en Afrikaanse ‘schurkenstaten’ op de tribune aan het Kim Il-Sung plein.
Als tourorganisatie proberen we deze Nationale Dag Tour altijd extra uit te lichten. Het is één van de tours waar de kans op het meemaken van een militaire parade het grootst is. Vaak blijft dat meemaken echter beperkt tot langs de kant van een achterafweg zwaaien en kijken naar militairen op voertuigen terwijl ze op weg zijn naar of terugkomen van het grote plein. Toch is dat ook een belevenis op zich.
Toch stond ik later op de dag oog in oog met de grote leider. Alleen wist ik dat op dat moment nog niet.
Toeristen en ‘normale’ buitenlanders zijn altijd uitgesloten van deelname aan de parade op het Kim Il-Sung Plein. Daar staan tenslotte belangrijke personen én de grote leider Kim Jong-Un.
Je moet je voorstellen dat het voor normale Noord-Koreanen al bijna onmogelijk is om ooit in hun leven een glimp op te vangen van halfgod Kim Jong-Un. Laat staan dat een westerse toerist hem ooit te zien krijgt. Toch stond ik later op de dag oog in oog met de grote leider. Alleen wist ik dat op dat moment nog niet.
Het oorspronkelijke programma
We gaan even terug naar de ochtend van 9 september 2018.
Aan het begin van de tour, een paar dagen eerder, hadden mijn gids Miss Kim en ik dit programma voor deze dag vastgesteld:
• Vroeg opstaan: naar een Noord-Koreaanse basisschool om te genieten van optredens van kinderen.
• Optioneel naar de schietbaan om te schieten.
• Wandeling door het park Moranbon Hill. Hier zie je veel Koreanen die zingen, dansen en picknicken met veel drank.
• Bezoek aan Mansudae Grand Monument: de grote standbeelden van de leiders.
• Misschien de grote parade bekijken op een afgelegen plek langs de weg.
• ’s Avonds naar de Mass Games in het May Day Stadion: het grootste stadion ter wereld.
Het liep anders.
Die ochtend klampte Miss Kim mij met een bezorgde blik aan in de lobby: ‘Het gaat niet door. We krijgen geen toestemming van de overheid om met toeristen door Pyongyang te rijden. De Mass Games gaan waarschijnlijk ook niet door.’
Ik: ‘Ehm okay, maar wat gaan we dan doen?’ Miss Kim: ‘We moeten nu sowieso de bus in. Dan gaan we naar een hotel buiten de stad en zien we wel weer verder daarna. Verzamel de groep en vertel hen nog niets.’ Ik: ‘Oke…….’
Daar sta je dan: de hoofdreden van veel reizigers in mijn groep voor deze tour was het zien van de Mass Games én de parade.
Geheim houden
Het lastigste was niet dat ik te horen kreeg dat het allemaal anders werd. Sowieso krijg je tijdens een tour door Noord-Korea constant tegenstrijdige verhalen van je gids over hoe een dag gaat verlopen. Niets is daar ooit zeker.
Het probleem voor mij was op dat moment dat ik al wist wat het slechte nieuws was, maar het niemand kon vertellen. Daarnaast is het nooit leuk om je reizigers teleur te stellen. Zeker als ze ergens heel erg naar uit kijken. We moeten hierna tenslotte nog een week met elkaar in een bus door dit land crossen. Dan is het fijn als de sfeer ook goed is.
Met gierende banden
Zoals gezegd reden we naar een hotel buiten de stad. Daar stopten we en liepen we naar binnen. In het hotel was verder niets, restaurants waren gesloten. Het zwembad was wel open, maar niemand had zijn zwemspullen bij zich. En de koffiebar was geopend. Maar een kopje koffie kostte 20 dollar. Kortom: een ramp leek zich te voltrekken voor mijn ogen en het enige dat ik kon doen was de schone schijn ophouden.
Het was een lange zit in de lobby. Niemand had internet, er was verder niets te lezen en niemand had ook maar iets van vermaak bij zich. Na 2 uur rende Miss Kim op mij af: ‘De bus in!!’ schreeuwde ze, ‘Er is een plek waar we de parade kunnen zien!!’.
Ik verzamelde mijn groep en zo snel we konden renden we naar onze bus. Met gierende banden reed onze chauffeur kriskras door Pyongyang. We stopten plotseling op een parkeerplaats en renden naar een plek waar veel andere toeristen al stonden. Dat zag er ongeveer zo uit:
Duizenden zwaaiende soldaten
Het was een spectaculair gezicht: duizenden zwaaiende soldaten vanaf honderden voertuigen die langsreden. Er leek geen einde aan te komen. Voor veel van de reizigers in de groep was dit toch wel het hoogtepunt waar ze zo lang op gewacht hadden. Die lange ochtend in de lege hotellobby was in één klap vergeten. Gelukkig had ik ze nog niets verteld over de Mass Games. Toen de militairen allemaal voorbij waren gereden en de straten weer leeg werden, reden we terug naar het hotel.
Miss Kim kwam in de bus naast me zitten: ‘Zo, vond je dat leuk?’
Ik: ‘Ja, dat was erg gaaf om mee te maken! Fijn dat je dat zo snel kon regelen.’
Kim: “Ach, geen probleem. Het is mijn beroep. Over vanavond: Ik heb een vraagje. Wil je vuurwerk zien of de Mass Games?”
Ik: “De Mass Games natuurlijk.”
Kim: “Oke. Het lijkt er namelijk op dat we niet naar de Mass Games kunnen. Mijn baas stuurde net een berichtje dat buitenlanders niet naar de Mass Games mogen.”
Ik: “Oke, maar waarom vraag je dit dan?”
Kim: “Gewoon even checken.”
Kim Jong-Un Himself
Zo gingen de conversaties tussen mij en Miss Kim de rest van de dag ongeveer. Het werd er in de loop van de dag niet duidelijker op. Wel werd duidelijk dat we – mochten we alsnog naar de Mass Games gaan – niets mee mochten nemen behalve onze kleding en een zakdoek. Daarbij kwam ook nog dat we absoluut geen foto’s zouden mogen maken.
Toen in dit besprak met mijn westerse collega-reisleiders, werd het steeds meer duidelijk dat we maar één conclusie konden trekken: er zou een hele grote kans zijn dat Kim Jong-Un Himself vanavond bij de Mass Games aanwezig zou zijn. Dát was dus de reden dat de Koreaanse gidsen zo panisch deden.
Een groot vraagteken
We reden terug naar ons hotel. Daar zouden we gaan lunchen en we konden daar op onze kamer even wat gaan rusten. De rest van het dagprogramma was afgelast. De basisschool was plotseling gesloten en buitenlanders waren opeens niet meer toegestaan op Mansudae Hill bij de beelden van de grote leiders.
Gelukkig waren de mensen in mijn groep nog helemaal verrukt van het verrassingsbezoek aan de parade. Dat was maar goed ook. Ik wist tenslotte nog steeds niet of we vanavond überhaupt iets gingen doen en zo ja, wat dat dan precies was.
Enkel een zakdoek
Rond half zes klopte miss Kim op de deur van mijn hotelkamer. Het hoge woord mocht er uit: we konden die avond naar de Mass Games. Ik moest mijn groep zo snel mogelijk hierover informeren. Daarbij moest dus ook worden gezegd wat al eerder aan de orde leek; niets meenemen. Geen drinken, eten of wat dan ook in het stadion en al helemaal geen telefoons en fototoestellen. Het enige dat je mocht meenemen was een zakdoek.
Natuurlijk waren veel reizigers erg teleurgesteld dat er geen foto’s gemaakt mochten worden. Maar gelukkig werd er wel aangekondigd dat er op een later moment een gelegenheid zou komen om een tweede voorstelling te bezoeken voor het maken van foto’s.
Rond zeven uur vertrok onze bus. Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen mee konden werden bussen helemaal vol gestopt met toeristen. Naast onze groep zaten er ook een tiental toeristen van individuele groepen in onze bus.
Bij het stadion aangekomen was het een drukte van jewelste. Overal waren militairen om alles in goed banen te lijden. Veel kwam daar niet van terecht: iedereen liep massaal door elkaar heen om in het vak te komen dat op het kaartje stond. Het was één grote chaos. Ik zag de paniek in de ogen van Miss Kim terwijl zij in allerijl probeerde onze groep in de gaten én bij elkaar te houden.
Het grootste levende LED-scherm ter wereld
Uiteindelijk kwamen we allemaal heelhuids aan op onze toegewezen plekken. We zaten op de tweede ring. Het Mayday stadion is een van de grootste stadions ter wereld met ongeveer 120.000 zitplekken. Tijdens de Mass Games is een van de lange kanten van het stadion gereserveerd voor het grootste levende LED-scherm ter wereld.
Bij het grootste LED-scherm moet je je een tribune voorstellen met 40.000 mensen die allemaal een soort paneel in hun hand hebben. Dat paneel kunnen ze door het op een bepaalde manier te vouwen, van kleur veranderen. Op die manier creëer je een soort levend scherm met 40.000 ‘pixels’ waarmee je allerlei soorten dingen kunt afbeelden.
Mijn rechterschouder werd vervolgens beurs geslagen door Miss Kim die haar enthousiasme niet kon verbergen.
Klaar voor de start
Recht tegenover de lange kant, in het midden van de lange zijde is een groot podium voor hoogwaardigheidsbekleders. Dat is ook het podium waar een tafel staat voor Kim Jong-Un en zijn vrouw. Dat was ook de zijde waar wij zaten. Ongeveer 100 meter rechts ervan.
Nadat we waren gaan zitten duurde het even voor de Mass Games begonnen. Het levende LED-scherm was nog druk bezig met oefenen en testbeelden maken. De muziek was nog niet begonnen en de vakken met militairen neurieden rustig wat militaire liederen.
En toen werd het stil. De lichten in het hele stadion gingen uit.
Na 30 seconden sprongen ze weer aan. De massa mensen in het stadion veerde op en begon spontaan te klappen. Nog nooit heb ik zo’n uitbarsting van menselijke herrie meegemaakt. ‘Je herkent hem meteen aan zijn loopje’, zei een Belgische man die naast mij zat.
Mijn rechterschouder werd vervolgens beurs geslagen door Miss Kim die haar enthousiasme niet kon verbergen. Ze schreeuwde aan een stuk door: ‘OUR GREAT LEADER!!!! THAT IS OUR GREAT LEADER!!!!!!’
En het was hem echt in eigen persoon. Kim Jong-Un. Op zo’n 100 meter afstand van mij. Onmiskenbaar.
Het oogcontact
Je herkende alles aan hem: zijn postuur, zijn loopje. Hij was zelfs dichtbij genoeg om zijn gelaatstrekken te kunnen onderscheiden. Plots keek hij mijn kant op. Miss Kim sloeg nu zo hard met haar vuist op mijn arm dat ik de weken erna nog last ervan had. Enkele seconden leek het alsof Kim Jong-Un mij heel even aankeek. Een siddering vloog over mijn rug. Zou hij echt door hebben dat ik hier zat? Wat vond hij er eigenlijk van dat toeristen in het stadion zaten?
Het publiek stopte pas na 20 minuten met klappen. Kim Jong-Un ging zitten. De rest van het stadion ook. De Mass Games konden beginnen. Ik betwijfel of Miss Kim ook maar iets van de hele show heeft meegekregen; haar ogen bleven 3 uur lang gefixeerd op die ene plek op de eretribune. De plek van halfgod Kim Jong-Un.
Over CultureRoad
Noord-Korea was de allereerste bestemming van het jonge reisbureau CultureRoad uit Utrecht. Caspar en Rik, oprichters van CultureRoad, organiseren groepsreizen en individuele tours naar bestemmingen waarvan, zoals ze zelf zeggen, je moeder liever niet heeft dat je er naartoe gaat. Ze doen dit alles volgens het zelf ontwikkelde PUB concept: persoonlijk, uniek en betaalbaar. Inmiddels biedt CultureRoad naast Noord-Korea reizen aan naar o.a. Turkmenistan, Saoedi-Arabië, Afghanistan, Pakistan, Angola, Eritrea, Tsjernobyl (Oekraïne), Transnistrië (Moldavië) en Venezuela. Ben je benieuwd naar het reisaanbod van deze bijzondere bestemmingen? Check ze op de website van CultureRoad.
Over de bestemming Pakistan schreven Caspar en Rik bovendien een mooi reisverhaal in ons boek: Niet-alledaagse bestemmingen.
